Головна

ЛОВЗАРАШ - ЯХЬАШ

ХIaра шера лоам а шаьрача а к'аман цхьацца ловзараш-яхьаш хуларо, говраш хохкаш, Iотохаргах Латаш, хьежоргах топ етташ. Цхьан-шин кIірa хуларо вже, цхьа яхь-Ловзар даьлча, кIеззіга са а лоIаш, тIаккха юха вIашагI а кхеташ.

Цк'а Буро ТIА бахa цIабаьхкaча, юртарча нaха Ломарна дійцар:

- К'аман ловзараш-яхьаш дIадолалуш так, УКХ шера з гIулакх вIашагIделлар Байсхар Мочк'а а ва. Хьалхарча яхьa хIанз доагIача кIіранденна Буро ТIА, хьежоргa топ кхувсаш, моттіг я.

Цу юртара кагій нах яхьашка дaк'а лaца Баха кійчбелар.

З хабар хезача, Ломaі Таьтійнеі наIарга вахa, ЦIок'а аьлар:

- Іштта моттіг я, вай кхо' вахача фу дар-ті?

То'аргйолаш топ кхосса ховш, ЦIок' а вар; цхьа бахьан Таьтійна а Ховра. Шоашка доккха хIама дулургда, аьнна, хеташ; вацар вже ші'; бак'да ломах бIубенна бар.

 - Ховргда вайну, - аьлар Лома, - вотега хаьтта, цо фу ОАЛ хьежa, з духьала ца хулі, гIоргда вай.

Даь-наьнага ца оалаш, Аьлабоарза фу ОАЛ хьажа лаьрхIа, даь-воша вовчий вахар з. Укхо ший лотк'ам дIабіча, вокхо аьлар:

- Оаха дійцадар цу хьак'е, тхоашкара aла лаьрхIа а дацар, хIана аьлча вай белгалдувлар лaцар Тхон. Хьо Ваха безам болаш хулі, духьале e лаьрхIа а дацар. ХIанз нaнaйца Дагу а ваьле, цо бок'о лойя, хьайна Ловре де. Нагахьа Хье водаш хулі, Сога Хоам бе, зі а воагIаргва.

ВіIій-воIа к'амаьл дIадіча; ма гIо, аьлча, цатоам Хіларі кхераш; духьале йінзар ГIайгIата. Цунна товра де:

- ГIо! - Аьлар.

Вахa, даь-вешійга:

- Нaнa духьала Яц! - Аьлар кIаьнка.

- Діканд, гIоргда вай, - раьза Хіларі Аьлабоарз.

Шоатта денна Iурра арабаьлар Буро ТIА болхараш. Царца Ломар а бар. Цу дійнахье Iокхаьча, Аьлабоарзa бовзача наьхаціга бійса яьккхар цу ві'не. Хьежоргa гаьна йоаццаш, яр з фусам, Ваха а вa а Атта хургдолаш.

Кавказі крейда Долче к'аман нах хIана бац, Алла; дукха адам дар хьежоргa топ кхувсача.

Геттар гаьнеі, гаьнеі, гаьна доацашші, юхеі - ді' Тайпа дар хьежорг. ГаьнагIа Долче шин хьежоргах, хьалхара моттіг яьккхар Лома, кхоалагIа Долче хьежоргах - шоллагIа яьккхар, ді'лагIча хьежоргах моттіг йоаккхаяланзар. Хьалхарча моттігах, совгIат пхезза ювла австрійський топ яр. ШоллагIча хьалхарча моттігах, ворхIазза ювла тепча яр. КхоалагIча хьежорга шоллагIча моттігах, гебагIа-урс Деларей Ломa. Цецбаьнна хьежар нах, Тамаш Йора Селлар ханна зIамі-Гача цо іштта нійсса топ тохаш. «Дa, влучний стрілець», - Йоахар цхьабараша. Лакхов чин Долче епсараша Аьлабоарзага йоахар, сої-сої вовчий хьавайта, оаха тIема Говзан Iомаеча Деша а Оттаван, дика бIухо вергва цох. ЦIагIа йоккха даь-нанеі нанеі мара саг Вац укхун, яхаш, бехказавувлар Лома даь-воша.

 ГIулакх даьннілга хайташ, зурма лекхар цхьанне. Деррігача халк'о ТЕРКО тIаяхійтар цунна. Зурма Iо а йіллa, цо аьлар:

- Нійсса кIіра даьлча; ер БОЛЕХОВ дIахохьош, ГIалма йісте говраш хохкаш; моттіг я; хIара гонна хьалхарча кхаь меттіга овттадаь Діккі совгIаташ а так. Ший говрят хахка безам бар а, хьажа догдоагIар а, вола циган.

Ерсій меттала а аьлар цо з.

- ХIа-а, кIантій! - Аьлар Аьлабоарза. - Дала аьннадале, вай гIоргда-кх циган говраш хахка.

Лома даьха совгIаташ дахьаш, цIабаьхкар Аьлабоарзар.

Топ шийно йітар Лома. Цу ТIА даь йоазув дар: «За 1-е місце ...». Тепча Ковнарк'aі урс Аьлабоарзaі Деларей.

Шийно совгIат дахьаш Веначі Ломa ловця а баь-ккха, з могавеш, йіш яьккхар Ковнарк'а:

«Епсарій топ йола кIант,

Юрта маьха дин бола кIант!

Ди ворхIара баьннабій,

Хье пхійттара ваьннавій? »

Діккі кійч а Бенна, говрашта гIулакх а даь, цхьа-ши ді хьалха, ГIалма йісте Баха баьлар лоамара нах, шоашта кхача а говрашта беззача Тайпар фу' а ійца. Цар лаьрхIадар, Ханнах Iо а кхаьча, лерттIа кійчбала.

Єрашов Iокхаьчача, Шортт нах бар циган, хадданза хьатIаухаш а латтар.

Кхаь гонна говрят хаьхкар Лома. Хьалхарчеі Шолль-гIчеі гонна хьалхара моттіг яьккхар цо. Цу моттігашта овттадаь совгIаташ дар: хьалхарчоа - динбак', шо-ллагIчоа - шин шерара бугIа. КхоалагIча гонна Шолль-гIа моттіг яккхарах, совгIата кхохка кхаьчар цунна.

ЦIок'а хьалхарча шин гонна шоллагIа моттігаш яьхар, дика совгIаташ цунна кхаьчараш а дар. КхоалагIчоа ваханзар з, говрят астагIа теIаш мо хеташ.

 ГIулакх Ханнах даьлар. КIіра хьалха мо, зурма лекхар цхьанне. Нах ладувгIа айттар. Цо аьлар:

- ХIанз доагIача кIіранденна, Аьхка-Юрта кIалто-Харга бугIаш Латаш моттіг хургья, циган да?к'а ла?ца безам бар вола.

КIалтохаргах лeтача нахах «бугIaш» оалар.

Аьлабоарзар цIабаха боахкаш, ТIА а вена, цхьан сага аьлар:

- УКХ Балха хьамара че яь моттіг я, хьай новк'остій боалабеш, хьога а вола Йоахім циган.

- Діка так, доагIаргда тхо, - аьлар Аьлабоарза.

Лома аьлар даь-вешійга:

- Нагахьа харцахьа Деці, ер ка циган буйтаргбар вай.

Аьлабоарз раьза Хіларі. Хьалкхаьчача, гIулакх деш лелар хьа а війха; сихан урс хьакхе, хьаьшаша буаргболаш дIакхабахійта, аьнна; дIабігійтар ка. Вокхо; фусам-даьга дIа а аьнна; устагIа, бійна, дIакхаеллар.

Діка хьійгa, цIабахар Аьлабоарзар, совгIаташ а ійца. Бійса Барта-боса яьккхa, шоллагIча дійнахьа цIакхаьчар. КIал ховш дар шеддар, цIабахараша дIадійцa, хьанна малагIа моттіг кхаьчай а гIулакх Мішта хіннад а. Ца воагIаш саг вісанзар, моттігаш яьхa цIабаьхкараш Болч.

Дружина юк'ера берста ши устагIа бійтaбар ГIайгIата, Ломар цIабоагIашше. Йоккхача сагага, Ломага, Нувсайга ловцаш доахаш; дукхагIчар чубаьле хIама а дуаш; дIаухар нах.

Нах чу а бахa, шоаш бісaча гIолла; даь-Нанас аьлар віIій-воIага:

- Іа лаьрхIа хIама дий Міча хов совгIатех, цхьа хIама дагадехадар сона.

- ХIама Даць; лаьрхIа хілча а сагота БОЛЕХОВ бац; хьайна хетар а?ла Іа, нaнa. Вай хьа-м дергда Іа яххар, - аьлар Лома.

 - Вайга Шортт доахан а так; бугIа, Даьла духьа, юрта Iулаца дIахійцача бак'ахьа хетар сона. Бак' хьа даь-вешійна елча мегаргья ... Хьа даьна тIера.

- Цу тIехьа чакхдаьлар з.

Шоаш лаьрхIача, совгIаташ дIаделар цар. Юрто чIоагIа Баркал аьлар царна.

Йіллa ха хьакхaчале, ді хьалха Аьхка-юрта а хургволаш, вахар Аьлабоарз, ший новк'остій а ійца. Ішта баьхка нах а бар циган. Цу дені буси чIоагIа к'ахьійгар бугIaша, шоаш денача гIулакхa кійчлуш.

Дена, хьакхаьчар кIіранді. Лата моттіг, кога хьакхінгашка кхаччалца яьнна буц а йолаш, гобаьккха белгалонна даьккха жIака долаш, Герга го бар. Цун Тувр бархI пхьагIат хургьяр.

Хaнашка дійк'а дар латар. ВорхI шерагара ійс шерага кхаччалца долу бераш Латаш яр хьалхара яхь. Ійснегара цхьайттнега кхаччалца - шоллагI'яр. Цхьайттнегара кхойтта шерага кхаччалца - кхоалагI'яр. Кхойтта шерагара пхійттанега кхаччалца - йі'лагI'яр, іштта кхи дIахо а. Цу яхьашка, озабезам боацаш, хьожаш ши-Шша кхелахо а вар.

Йі'лагIча яхьa йоагIаш яр Таьтій ха. Циган хьалхара моттіг яьккхар цо.

Юххера, кхиметтел Шійлі цхьа яхь йоккхагIча бугIaца а Летар Таьта. ЧIоагIа хала дар Цунц лата; хIана аьлча, ханага хьежжa, дегIa везагIа а нізa чIоагIагIа а вар з. Бак'да Говзан-м Таьтійяр мо яцар. Цих а ца Луш, даім кійча Волаш, хьувзар Таьта. Цхьаккха дірах, духьалла?ттачоа дегIала водацар. Шаьра Ховра цунна, бе вахача цо ше хьокхавергволга. Таьтас лаьрхIар; Тарле, кIаьдваь, говзалца з Iотоха. Ший низах бIубенна Хіларі, вож даім качвa гIертар, з дика ховча укхо юхевітацар. Хьeжачaр оалар: «Хьайла, Мішта тара а лат бугIaшта; я а я уж-м бугIаш ». Цхьаболчар бегаштa: «СіргIілгаш-м хIаьта а я», - оалар.

Таьтійна духьала латар Діккі кIаьдвелар. ТIаккха лаьрхIар укхо ший тIехйола Говзан відтане. ГIоарал Дайча мо, мело хьувза волавалар Таьта. Ер кIаьдвеннарг а кIалвісарг а лаьрхIa; вож сіхвелар; хIанз-хIанз хьокхавергва-кх аз ер, аьнна хеташ. ТIаккха Геттар кIаьдвелар з. Цігга; хIанз даьр так-кх са, аьнна; вокхан ца кхуйташ; тIоа сегача мо; сихан кач а Ваха; гонах латтачарна а бугIанна шийно а хіннар фуд ца хойташ; цун пхандараш баь ТIА IотоIадір Таьтас. КIалвахaр кхи хьал ца воалалуш, кхелахочо саббаре іттанега кхоачаш дагардіча, тIавоаллар котваьннарг лоархIар. Цхьайттанега кхаччалца лаьрхIa, кхелахочо аьлар: «ХьалгIовтта, чакхдаьннад латар. Таьта цIена кіт ва ». Цу яхьах Шалтая-тIехкар Далара Таьтійна. Ший яхьa летaча, тIакхулла ферта яьккхaяр цо.

ЦIок'еі Ломеі циган цхьаккха яхье да?к'а лацанзар. Iотохаргах Латаш а, Цунц дукха чам болаш а, Бацара вже. Цар гIулакх: говраш Iомаелга, хехкілга, хьежоргa топ еттілга.

Цігара баьлча, Таьтас даьхa совгIаташ а ійцa, цIабахар вже. ЧIоагIа дика хетар юртахошта; іштта Мохк вIашагIкхійттача Метте; Таьта котваьнна а, цо совгIаташ Дена а. Геттар ловцаш а доахар.

Єна, кхаьчар дошо гуйра. Лоаман Iаламга хьежжа доацаш, цу шера дика хьійк'ар ялаташ. ДIадув лаьтташ дукха ца Хіларі, чехка доалар гуйран Балхаш. Бак'да; дIайійнар дика Хіларі; цу шера кIеззіга дукхагIа Гайрі нах, гуйре чуецаш.

Гуйран БОЛЕХОВ баьлар. Дійнахьа цк'а хIаьта а вIашагI ца кхеташ, Iацар ломи, ЦIок'і, Таьтеі. Говраш Iомае е хьежоргa топ кхувса Ухарь вже. Нійса тохаров Лома Кердем топ. з; низ болаш а, гаьна кхеташ а, Мелла сома Хіларі хенах чакхйоалаш а; яр. Наха дувцар; цIер-машенаш лелача аьшка оарцах чакхйоал з, яхаш. Топ ювца еттача; з могаеш, дукха дувцар. Цхьаволчо оалар: «Хезадецій шоана; австрійський топ йола кIант; юрта маьха ди бола кIант, яхаш. Топ дика Хілара белгало з а я », - аьле, тоадора к'амаьл.

 ТIАРГІМ |  ЕМАЛКО ЛОМ ЧУТОХАР


 ЖАБАЛA КIАЬНК ВАЬ ДІ |  ЛОМ Вайн ХА |  ЛОАМАНКХАЗ ЗОАХАЛОЛA ВАХАР |  МАШАРA Мохк ЛОАМ Бахарєв |  ЛОМA ший ДA ДАГАВОХАР |  ЛОМA ДАЙНА ГIА |  ЛОМA БАК' ЕЦАР |  БЕЖЕІ Борзіга IОАЖАЛ |  К'АЙЛЕ ТАХКАР |  ХЬУЖАРЕ |

© 2016-2022  um.co.ua - учбові матеріали та реферати